Betere behandeling alvleesklierkankerpatiënten dankzij unieke DNA-analyse

Click here for the English version.

‘De standaardbehandeling slaat nu ruim veertig procent niet aan’

Om de behandeling van alvleesklierkankerpatiënten te verbeteren, slaan de medische wetenschap en het bedrijfsleven de handen ineen. Omnigen en Prof. Dr. Casper van Eijck ontwikkelden een unieke DNA sequencing methode, waarmee kan worden voorspeld of de zware standaardbehandeling FOLFIRINOX aanslaat. Dit is nu namelijk lang niet altijd het geval. ‘Zelfs áls FOLFIRINOX aanslaat, wordt het merendeel van de mensen vanwege de heftige bijwerkingen opgenomen in het ziekenhuis.’

Prof. Dr. Casper van Eijck is niet alleen wereldberoemd in Rotterdam, maar ook ver daarbuiten. De Pancreato-biliair chirurg en hoogleraar van het Erasmus MC – tevens voormalig clubarts van Feyenoord en Sparta – is een autoriteit op het gebied van alvleesklierkanker. Met zijn stichting Support Casper zet hij zich voor (het werven van geld voor) onderzoek naar deze vorm van kanker. Alvleesklierkanker is een zeer agressieve vorm van kanker, die over het algemeen (te) laat wordt ontdekt en in Nederland de op één na dodelijkste vorm is. Slechts zes procent van iedereen die de diagnose krijgt, is vijf jaar later nog in zijn leven.

Altijd op zoek naar innovaties

In zijn missie om de overlevingskans, levensduur en kwaliteit van leven van patiënten met alvleesklierkanker te verbeteren, is Van Eijck dan ook continu op zoek naar innovaties. Daarbij schroomt hij niet om de – in de medische wereld tamelijk ongebruikelijke – samenwerking te zoeken met het bedrijfsleven. Zo werkt hij sinds enkele jaren samen met Omnigen, dat in 2012 werd opgericht door Berry Kriesels. Omnigen bestaat uit een team van ambitieuze wetenschappers, allen met een achtergrond in bio-informatica en genetica. Met behulp van de laatste wetenschappelijke en technologische inzichten buigen zij zich over medische, genetische en biologische vraagstukken vanuit allerlei verschillende velden.

Standaardbehandeling niet effectief

Omnigen ontwikkelde een methode die op basis van algoritme voor meer dan 90 procent nauwkeurig kan voorspellen of een behandeling met FOLFIRINOX aanslaat bij een patiënt. ‘FOLFIRINOX is de standaard chemokuur die mensen met uitgezaaide alvleesklierkanker krijgen voorgeschreven,’ vertelt Van Eijck. ‘Dit omdat alvleesklierkanker heel moeilijk te behandelen is met andere chemotherapieën. Heel kort door de bocht: de patiënt krijgt het, en dan zien we wel of het aanslaat of niet. Het grote probleem is dat de behandeling bij veertig tot vijftig procent van de mensen niet aanslaat. En dat terwijl FOLFIRINOX een ontzettend zware behandeling is. Zelfs als het aanslaat, wordt het merendeel van de mensen vanwege de heftige bijwerkingen opgenomen in het ziekenhuis.’

Beslissen op basis van halve informatie

Voor patiënten én voor dokters is dat lastig, omschrijft Van Eijck. ‘Shared decision making is in opmars. Maar je moet als arts wel de goede informatie kunnen geven aan een patiënt. Nu zeggen we eigenlijk: we kunnen je met FOLFIRINOX behandelen, maar we weten niet of het gaat aanslaan. Dat is voor een patiënt ontzettend lastig. Ga je door een hel, met een grote kans dat het niet werkt? Beslis dat maar eens. Ook voor dokters zijn dat ontzettend moeilijke gesprekken. Toen Berry met zijn mogelijke oplossing kwam, klonk dat veelbelovend. Ik vond het de moeite waard om te proberen.’

Omnigen ontwikkelde een methode die is gebaseerd op DNA sequencing. ‘Als je dat helemaal platslaat, is dat gewoon het in kaart brengen van DNA. Dat kan iedereen die daar een beetje in onderlegd is. Maar wij kijken op een inventieve manier naar die data,’ vertelt Kriesels, die Van Eijck in 2015 in eerste instantie benaderde omdat hij DNA-diagnostiek wilde aanbieden aan topvoetballers. De precieze inventiviteit is het geheim van de smid, zegt Kriesels. ‘Laten we het erop houden dat wij de DNA-kaart op verschillende manieren vasthouden, zodat we telkens vanuit andere invalshoeken naar de gegevens kijken. Op zo’n manier die DNA-kaart uitlezen, is wereldwijd niet eerder gedaan.’

Binnen drie jaar op de markt

In 2017 ontvingen Omnigen en Support Casper een subsidie van de Europese Unie, die onderzoek mogelijk maakte. Samen met Support Casper werkten er zo’n 200 patiënten mee aan het onderzoek. Dankzij een nieuwe subsidie gaat Omnigen hetzelfde onderzoek met een andere patiëntengroep nog eens overdoen om de gevonden resultaten te valideren bij een grotere groep patiënten. ‘Daarbij werken we ook samen met ziekenhuizen in Antwerpen en Leiden,’ zegt Kriesels, die zijn innovatie binnen drie jaar op de markt wil hebben. ‘Normaal duren dit soort trajecten vijf tot tien jaar, maar ik wil veel sneller. Als dat ergens moet kunnen, dan is het in Rotterdam.’

Vervolgstappen

Als de wetenschappelijke onderbouwing, met bijbehorende CE-markering een feit is, kunnen Omnigen en Support Casper aan vervolgstappen gaan werken. Kriesels: ‘We kunnen dit wereldwijd uitrollen. We willen bijvoorbeeld kijken hoe dit op andere continenten werkt, omdat het DNA van mensen daar anders is opgebouwd. Dat is een interessante vervolgstap. Ook kunnen we kijken hoe dit aanslaat op andere vormen van kanker, die ook met FOLFIRINOX worden behandeld.’

Van Eijck: ‘Maar een eerste vervolgstap is: bij mensen die níet reageren op FOLFIRINOX kijken welke behandeling dan wél aanslaat. Dan ga je écht de kansen van patiënten verbeteren. Dat percentage van zes procent verhogen, dáár gaat het om. We moeten zoveel mogelijk mensen hun levensduur verlengen en de kwaliteit van leven verbeteren. Het zou baanbrekend zijn als dat lukt.’

Meebetalende farmaceuten?

Van Eijck hoopt uiteraard van harte dat het project slaagt, maar beseft dat hij en Kriesels een geduchte tegenstander hebben: de farmaceutische industrie. ‘Die hebben hier geen baat bij, want zij zien dat hun medicijn straks de helft minder wordt voorgeschreven. Let wel op: in de EU gaat het om jaarlijks 57.000 patiënten, met 60.000 euro medicijnkosten per behandeling per patiënt! Ik vind: je moet patiënten alle medicijnen geven, hoe duur ook. Maar onder één voorwaarde: dat je onderzoek eraan koppelt. Zodat we straks beter kunnen voorspellen bij wie het aanslaat en bij wie niet. Het mooist zou zijn als je farmaceuten kunt verplichten mee te betalen aan zo’n onderzoek. Of een chemotaks kunt instellen.’

Kriesels: ‘Het is nu makkelijker om dure medicijnen te betalen dan te kijken hoe we iemand echt beter kunnen maken. Ook de zorgverzekeraar zegt: niet behandelen wordt niet gedekt. Zorgverzekeraars wakker schudden is onze andere missie. Voorlopig zijn we blij dat vanuit de EU wél wordt gezien dat dit enorme meerwaarde kan bieden. En dat we daarmee vervolgstappen kunnen zetten.’

Meer weten over de samenwerking tussen Omnigen en Prof. Dr. Casper van Eijck? Kijk het LSH010-ontbijt van donderdag 17 juni terug via deze link. Of neemt rechtstreeks contact op met oprichter en CEO van Omnigen Berry Kriesels, via LinkedIn of e-mail: b.kriesels@omnigen.nl.

Datum: 11 augustus 2021