IC Erasmus MC door coronacrisis versneld op weg naar datagedreven zorg

Click here for the English version.

‘We zijn een van de eerste IC’s die real-time data analytics hebben geïmplementeerd in de praktijk’

De coronacrisis bracht op allerlei fronten nieuwe inzichten. Op de intensive care van het Erasmus MC ervaarden ze dat real-time data essentieel zijn om snel te leren. En dat deze data potentieel levens kunnen redden. Daarom zet het innovatieve ziekenhuis nu nog meer in op datagedreven zorg. ‘Met behulp van data kunnen we met minder personeel betere kwaliteit van zorg bieden en de zorg efficiënter inrichten,’ zegt internist-intensivist Michel van Genderen.

Net als in de rest van Nederland stroomde in het Erasmus MC in het voorjaar van 2020 de intensive care voor het eerst vol met coronapatiënten. Het IC-team onder leiding van prof.dr. Diederik Gommers stond onder hevige druk. ‘We snapten het ziektebeeld in het begin niet goed,’ vertelt internist-intensivist dr. Michel van Genderen van de intensive care voor volwassenen. ‘Er kwamen steeds meer patiënten binnen. Ook kampten we met personeelsschaarste. Maar wat we óók hadden, was data. Op de IC worden onze patiënten op allerlei manieren gemonitord. We zochten een manier om met die data inzicht en overzicht te krijgen. Op de IC als geheel en op de individuele patiënten. En daarmee op het ziektebeeld.’

Dashboard binnen zes weken

Vanwege de crisissituatie moest er snel gehandeld worden. De regionale ethische commissie voor medisch onderzoek zag af van de noodzaak van schriftelijke geïnformeerde toestemming aan patiënten, waardoor het Erasmus MC snel aan de slag kon. In slechts zes weken werd een dashboard gebouwd, waarin allerlei databronnen samenkwamen. Demografische gegevens van patiënten (zoals geslacht, leeftijd en body mass index) werden gecombineerd met gegevens over behandeling (zoals buikligging en steroïden (ja/nee)), complicaties en uitkomst (zoals beademingsvrije dagen en IC-sterfte). ‘Dat gaf ons de mogelijkheid om op elk moment de stand van zaken te checken,’ zegt Van Genderen. ‘Dankzij die streaming data konden we sneller beslissingen nemen over behandelregimes, zonder dat we hoefden te wachten op bevindingen uit nationale en internationale databasestudies.’

Een gedetailleerde beschrijving van het opzetten van het datadashboard tijdens de coronacrisis werd in augustus gepubliceerd in het gerenommeerde BMJ Health & Care Informatics, een peer-reviewed open-access medisch tijdschrift over gezondheidsinformatica. 

Data redt levens

De data redden levens, letterlijk. ‘Als een van de eerste ziekenhuizen wisten we dat bloedpropjes in de longen beademingsproblemen veroorzaakten,’ aldus Van Genderen. ‘Daar konden we op inspelen. Dankzij de data konden we dus betere kwaliteit van zorg bieden. Daarnaast konden we – later tijdens de crisis – beter voorspellen welke patiënten de IC binnen enkele dagen konden verlaten. Zo konden we de zorgdruk op de IC beter inschatten. Je kunt je goed voorstellen dat we in de toekomst we met behulp van deze data ook het personeel beter kunnen inplannen, iets dat gezien de extreme werkdruk heel belangrijk wordt. Zo snijdt het mes aan meerdere kanten.’

Minder personeel, betere zorg

‘De coronacrisis heeft ons in staat gesteld om nog beter inzicht te krijgen in ziektebeelden en processen,’ vervolgt Van Genderen. ‘Door de crisis hebben we versneld een streaming data fundament kunnen bouwen. Nu willen we doorpakken.’ De zorg van de toekomst is grotendeels gebaseerd op data, is de overtuiging van het Erasmus MC. Van Genderen: ‘De zorgvraag wordt steeds groter, terwijl het personeelstekort niet zomaar is opgelost. Met behulp van data kunnen we met minder personeel betere kwaliteit van zorg bieden en de zorg efficiënter inrichten. Omdat we op het juiste moment de juiste zorg bieden en dankzij algoritmes beter kunnen voorspellen, kunnen we beter de menselijke maat bewaken. Dat betekent bijvoorbeeld dat we patiënten eerder uit het ziekenhuis kunnen ontslaan, omdat we hen op afstand kunnen monitoren. Dat scheelt enorm in de capaciteit, terwijl het voor de patiënt vaak fijner is om eerder naar huis te kunnen. Daarnaast kunnen we meer tijd besteden aan de patiënten die het nodig hebben. Het finale oordeel is altijd aan een arts, maar data kunnen helpen bij zijn besluitvorming.’

Op zoek naar de heilige graal

En dus werkt het Erasmus MC aan een methode om streaming data structureel en standaard in te zetten. Eerst op de intensive care, maar later ook op andere afdelingen. ‘Dat is de heilige graal, maar dat gaat een aantal jaar duren,’ weet Van Genderen. ‘Omdat er heel veel aspecten aan zitten. Technisch kan er veel, maar hoe kijken we vanuit ethisch en juridisch oogpunt naar het gebruik van data? Wat als een patiënt in coma de IC op komt en geen toestemming kan geven? Het menselijke aspect vinden we heel belangrijk. Daarnaast moet de data zo gepresenteerd worden dat dokters en verpleegkundigen ze goed kunnen interpreteren. Dokters en verpleegkundigen moeten data net zo vertrouwen als een piloot alle data in zijn cockpit vertrouwt. Hoe ver willen en kunnen we als ziekenhuis gaan op het gebied van data? Dat zijn allemaal zaken die we meenemen in ons innovatieproject, waarin we ook samenwerken met de computer science opleiding van de TU Delft.’

Van bytes naar bed

In samenwerking met Erasmus MC-collega’s prof.dr. Diederik Gommers, dr. Jasper van Bommel en dr. Eva Klijn publiceerde Van Genderen afgelopen zomer een review over het gebruik van artificial intelligence- en data op intensive cares. ‘Daaruit bleek dat 95 procent van die initiatieven de kliniek niet haalt,’ vertelt de internist-intensivist. ‘Dat laat zien hoe lastig het is om, zoals wij het noemen, van bytes naar bed te komen. Daarom nemen we de tijd om goed onderzoek te doen naar het gebruik van data en heel secuur te werk te gaan. Het gaat om mensenlevens. En om de kwaliteit van leven van mensen die de IC overleven. Een groot deel van hen houdt lange-termijnklachten. Dat aantal neemt alleen maar toe, omdat door de betere medische zorg de kans steeds groter is dat mensen de IC overleven. Ook daar moeten we als ziekenhuis onze verantwoordelijkheid in nemen.’

Baanbrekend

Met het onderzoek naar datagedreven zorg onderstreept de IC van het Erasmus MC zijn status. Dat blijkt ook uit het feit dat het Erasmus MC per 1 januari 2022 start met de DataHub. Dit is een plek waar innovatieve ideeën samenkomen en tegelijkertijd wordt bekeken hoe streaming data analytics van klinische data kan worden geïmplementeerd in het zorgproces. ‘We zijn een innovatieve IC,’ vertelt Van Genderen. ‘Zo werken we al enige tijd met virtual reality. Voor het opleiden van onze mensen, maar ook bij de nazorg voor patiënten die op de IC hebben gelegen. Met dit data-initiatief, waarbij we ons onderscheiden door het real-time aspect, zetten we echt de volgende stap. We zijn een van de eerste intensive cares die hier zó ver mee zijn. Zonder te overdrijven, durf ik te stellen dat wij bezig zijn met de zorg van de toekomst. In die zin verrichten we baanbrekend werk.’

Meer weten over de inzet van data op de intensive care in het Erasmus MC? Neem contact op met Michel van Genderen via m.vangenderen@erasmusmc.nl.

Lees ook de (Engelstalige) wetenschappelijke publicaties met betrekking tot data van Van Genderen en zijn collega’s:

• Moving from bytes to bedside: a systematic review on the use of artificial intelligence in the intensive care unit (juni 2021)
• Generating insights in uncharted territories: real-time learning from data in critically ill patients–an implementer report (augustus 2021)
• Progressive respiratory failure in COVID-19: a hypothesis (december 2020)
• Predicting thromboembolic complications in COVID-19 ICU patients using machine learning (oktober 2020)

Datum: 2 december 2021