‘Laat ouderen meegroeien met thuisrobots’
Robots kunnen een waardevolle rol spelen in de zorg voor ouderen. Zeker als ze menselijke trekjes vertonen, denkt assistent-professor eHealth Marleen de Mul, die in april een internationaal onderzoek naar de inzet van robots in de ouderenzorg afrondde.
Veel ouderen kunnen momenteel wel wat gezelschap gebruiken, nu de coronacrisis het meeste bezoek buiten de deur houdt en zorgprofessionals ook minder vaak over de vloer komen. ‘Eenzaamheid ligt op de loer,’ zegt Marleen de Mul, assistent-professor eHealth aan de Erasmus School of Health Policy & Management. ‘Voor een deel van die ouderen kan een thuisrobot uitkomst bieden. Binnen ons project hadden dertig ouderen zo’n gezelschapsrobot gedurende drie weken in huis. Zeker ouderen met gevoelens van eenzaamheid of een afnemende mobiliteit waren enthousiast. Die zagen de robot al snel als een maatje, terwijl er best nog wel gesleuteld moet worden aan het prototype.’
Autonoom
Binnen het internationale ACCRA project ontwikkelden robotbouwers, zorgverleners en onderzoekers samen met ouderen twee robots. De grotere en kostbare Astro voor zorginstellingen en de kleine, relatief goedkope Buddy voor ouderen die thuis wonen. ‘Over co-creatie met ouderen wordt veel gepraat, maar wij hebben tijdens dit project weer gezien: zonder kán niet,’ zegt De Mul. ‘Ouderen weten goed uit te leggen wat ze van een robot nodig hebben om een deel van hun autonomie te behouden. Ondanks culturele verschillen tussen de deelnemende landen komt dit neer op: activatie, bijvoorbeeld een reminder om medicatie in te nemen of te bewegen. Een praatje, met de robot of via video met een dierbare. En een alarmfunctie, bij een val of ander gevaar.’
Menselijk
Het prototype van de Buddy was oorspronkelijk ontworpen als gezinsrobot en kampte voor de nieuwe doelgroep met de nodige kinderziektes. Dit maakte de robot niet tot de gebruiksvriendelijkste steun en toeverlaat in huis. ‘Sommige ouderen werden daar onzeker van,’ zegt de Mul. ‘Zie je wel, technologie is niets voor mij. Desondanks ben ik hoopvol over de waarde die robots in de ouderenzorg kunnen hebben. Alle verbeterpunten zijn haalbaar. Ook de wens om de robots menselijker te maken, natuurlijker te laten reageren. De buddy kan tien moppen vertellen. Leuk, maar na een uurtje ken je die wel. En op de meeste vragen heeft-ie geen antwoord. Met een groter budget kan de Buddy echt een stem krijgen. De technologie hiervoor is er, alleen ontbraken binnen dit project de tijd en middelen voor de volgende stap.’
Verwachtingsmanagement
Volgens De Mul is verwachtingsmanagement belangrijk bij de inzet van thuisrobots. Science fiction vertroebelt onze blik. En gelikte marketingvideo’s van demo’s helpen ook niet. ‘Technisch is er veel mogelijk, maar de mooie productvideo’s lopen vaak een aantal jaren vooruit op de realiteit. Robots worden gepresenteerd als een van de oplossingen voor de ouderenzorg. En ze kúnnen ook een deel van de oplossing worden. Maar zover is het nog niet. Verwachtingsmanagement is ook bij ouderen belangrijk. Temper liever de verwachtingen. Iemand die teleurgesteld is over wat een robot kan, zal ‘m niet snel meer toelaten in zijn of haar leven.’
Abonnement
Franse onderzoekers stelden via marktonderzoek in Nederland, Frankrijk en Italië vast dat er markt is voor thuisrobots, zoals een doorontwikkelde versie van de Buddy. ‘Een abonnementsvorm via zorgverleners, inclusief begeleiding, lijkt het kansrijkst,’ zegt De Mul. ‘Ouderen geven niet ineens een paar duizend euro uit aan iets waarvan ze de toegevoegde waarde voor hun leven nog niet kennen. In de markt zetten als consumentenproduct kan ook – dan zou-ie vooral in familieverband worden gebruikt. Alleen, dan moet je de medische functies dus uit de robot laten. En dat zou zonde zijn, want dan loop je een kans mis om de druk op de gezondheidszorg te verlichten.’
Meegroeien
De Mul ziet de potentie van thuisrobots als de Buddy en pleit voor vervolgonderzoek. Te vaak stranden ontwikkeltrajecten, omdat veel internationale subsidies louter zijn gericht op de prototype-fase. ‘Ons advies: stel een subsidie in voor de volgende tussenstap richting de markt, bijvoorbeeld voor een kosteneffectiviteitsonderzoek. Besparingen op de gezondheidszorg door inzet van thuisrobots zijn nu nog lastig te kwantificeren. Maar dat ze ouderen plezier geven en kunnen helpen om langer zelfstandig te wonen, is ons wel duidelijk. Zeker als ouderen met de robot meegroeien. Wie volledig zelfstandig aan de ‘relatie’ begint, zal door de vertrouwdheid later de hulp makkelijker accepteren.’
ACCRA is gestart in december 2016 en afgerond in april 2020. In het project werkten zes partijen uit Europa en drie partijen uit Japan samen, met een budget van twee miljoen euro. Namens de Erasmus School of Health Policy & Management waren de hoofdonderzoekers: Marleen de Mul, Isabelle Fabbricotti en Kasia Tabeau. Het Nederlandse deel van het experiment werd uitgevoerd bij WVO Zorg in Vlissingen. Meer weten? Kijk op Accra-project.org en Eur.nl/eshpm.