Van wegwerpdoeken naar nieuwe medische instrumenten

Maasstad Ziekenhuis creëert met partners een revolutionaire circulaire keten

Ziekenhuizen zijn verantwoordelijk voor 7% van de totale CO₂-uitstoot in Nederland. Dat komt onder meer doordat in operatiekamers vooral met wegwerpmaterialen wordt gewerkt. Dat kan anders, vindt het Maasstad Ziekenhuis. Samen met partners Van Straten Medical, GreenCycl, Renewi en TU Delft maken ze van polypropyleen verpakkingsdoeken nieuwe gebruiksvoorwerpen. 

Alle medische instrumenten die gebruikt worden bij een operatie moeten steriel zijn. Om de netten in te pakken en te steriliseren, worden polypropyleen verpakkingsdoeken gebruikt. Op de Centrale Sterilisatie Afdeling van het ziekenhuis spreekt men over inpakpapier. In totaal wordt in Nederlandse ziekenhuizen jaarlijks ruim een miljoen kilo van dit inpakpapier gebruikt. Ziekenhuisafval dat in aanraking is gekomen met de patiënt – inclusief inpakpapier – wordt verbrand, omdat het besmet afval is. Het inpakpapier dat niet in aanraking is geweest met de patiënt is niet besmet. Daarom is het mogelijk om dit materiaal in te zamelen en te hergebruiken. 

Omsmelten 

Onderzoekers van de TU Delft bedachten een methode om het polypropyleen inpakpapier om te smelten. Met het harde materiaal dat uit de smelter komt, kunnen nieuwe gebruiksvoorwerpen worden gemaakt die weer in het ziekenhuis gebruikt kunnen worden. Zo werd van omgesmolten verpakkingsdoeken een instrumentenopener gemaakt. Dit is een hulpmiddel om medische instrumenten die een scharnier bevatten open te houden tijdens het machinale reinigings- en desinfectieproces. 

Vijfjarig traject

De bewustwording over duurzame zorg begon ongeveer vijf jaar geleden, vertelt Corinne Riekwel. Zij is als Deskundige Steriele Medische Hulpmiddelen (DSMH) werkzaam in het Maasstad Ziekenhuis en lid van de werkgroep ‘OK-pilot papier’. In die werkgroep zitten de Groene OK, Dick de Bruijn (Milieuveiligheidscoördinator) en Carol te Beest (DSMH’er). Corinne: ‘In 2017 werd tijdens symposia en in netwerken steeds meer gesproken over de afvalberg, duurzaamheid en circulariteit in de zorg. In 2019 gingen mijn collega’s en ik naar het pre-symposium van het wereldcongres van de World Federation Health Sterilisation Sciences (WFHSS).’ 

Geïnspireerd door congres

Het onderwerp van het congres was circulariteit. ‘In diverse landen was men destijds al bezig met duurzame projecten zoals het inzamelen van oud instrumentarium en het omsmelten van verschillende plastics,’ weet Corinne. ‘Er werd door onder andere de TU Delft gesproken over het maken van medische hulpmiddelen. Smelten was een methode. Belangrijk daarbij is dat het materiaal uit één grondstof bestaat. Je verandert dan niets aan de oorspronkelijke grondstof, maar alleen aan de vorm. Het massieve, zeer harde materiaal kon worden gebruikt worden voor meerdere doeleinden, zoals het maken van medische hulpmiddelen, werd verteld. Dat vonden wij direct interessant. We zochten uit of ook wij plastic konden smelten. Belangrijk was alleen materiaal te verzamelen dat niet direct bij de patiënt gebruikt was, schoon was en van een zuivere grondstof gemaakt. Het polypropyleen inpakpapier van de sterilisatienetten was de beste optie. Bovendien gebruikten we daar enorm veel van in ons ziekenhuis, dus het mes sneed aan twee kanten.’

Partnership

Met de informatie uit het symposium en een interne brainstorm besloot het Maasstad Ziekenhuis, om dit verder op te pakken. Via het externe netwerk werd Van Straten Medical benaderd om te kijken wat er mogelijk was. ‘Zij gaven aan op zoek te zijn naar een ziekenhuis voor het inzamelen en smelten van polypropyleen inpakmateriaal,’ vertelt Corinne. ‘We hadden elkaar precies op tijd gevonden! Het inmiddels opgerichte team Groene OK van het Maasstad Ziekenhuis was erg enthousiast en wilde direct meedoen aan de pilot. CO₂ -uitstoot terugdringen en circulair werken is fantastisch. Daarom zijn we blij dat we in vroeg stadium konden aanhaken bij dit project.’

Ontwikkeling van proces

De eerste pilot van twee dagen in 2020 leverde interessante inzichten op. De technische, medische en logistieke processen moesten beter op elkaar afgestemd worden. De doeken moesten gescheiden worden van het andere medische afval en verwijderd worden van niet-polypropyleen materiaal (tape en de stickers). Hiervoor moest een speciale vuilniszak en inzamelbak komen. De zakken werden opgehaald door het bedrijf GreenCycl. Vanuit daar gingen de ingezamelde zakken naar de TU Delft om vervolgens te bekijken of de doeken om te smelten waren. Na evaluatie van deze twee dagen inzamelen werd besloten dat de pilot groter moest; meer inpakpapier inzamelen en transporteren. Belangrijk hierbij was dat de gebruiker geen hinder van deze omzetting zou ondervinden. De Raad van Bestuur van het Maasstad Ziekenhuis gaf akkoord op uitbreiding van deze pilot. 

Alles in de smeltoven

Afvalverwerker Renewi sloot bij het project aan. Het bedrijf GreenCycl richtte een volledig proces in, inclusief smeltoven. In 2020 werd op meerdere dagen inpakpapier vanuit de ok’s ingezameld. Corinne: ‘Er zat veel lucht in de vuilniszakken. Daardoor werd het vervoer voor Renewi inefficiënt. Er werd getest met een speciale drukpers die het afval samenperste, maar dit was door de vele storingen helaas niet de oplossing. Nu worden de ingezamelde doeken in speciaal voor dit doel geschikte tonnen gedaan, waardoor Renewi meer afval tegelijkertijd kan vervoeren. Ook bleek het handiger om de tape en de sticker op de doek én de vuilniszak eveneens van polypropyleen te maken zodat alles in één keer in de smeltoven bij GreenCycle kan.’

Wereldwijde interesse

De onderzoekers slaagden in het belangrijkste onderdeel van het proces: het daadwerkelijk omsmelten van de doeken tot herbruikbaar materiaal. De resultaten werden gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Journal for Cleaner Production. ‘Dat dit lukte, was een doorbraak’ vertelt Corinne. ‘We hebben hiermee nul afval van de verpakkingsdoeken en creëren een circulaire keten. Deze ontwikkeling wordt wereldwijd door ziekenhuizen gevolgd.’

Corona vertraagt én versnelt 

Vanwege de coronapandemie is de reguliere zorg afgeschaald en lag de pilot een tijd stil. ‘De noodzaak om duurzaam bezig te zijn in de zorg is in een stroomversnelling gekomen door het enorme gebruik van disposables bij de behandeling en verpleging van coronapatiënten,’ zegt Corinne. ‘Dit zorgde voor een tekort aan essentiële grondstoffen. Dit heeft voor een stroomversnelling in denken over circulariteit gezorgd. Zo begonnen bijvoorbeeld leveranciers proactief mee te denken over ontwikkeling en fabricage van polypropyleentape en -stickers.’

Gedreven en geduldig

Uiterlijk eind juni test het Maasstad Ziekenhuis een volledige week de ingepakte netten volgens de nieuwe werkwijze. Tijdens deze pilotweek wordt bekeken wat het optimale proces is voor het ziekenhuis. Daarna wordt bepaald of de extra kosten opwegen tegen de baten. Ook wordt bekeken of van dit materiaal nieuwe medische hulpmiddelen gemaakt kunnen worden die aan de vereiste regelgeving voldoen. Corinne: ‘Deze pilot is een multidisciplinaire samenwerking binnen en buiten het ziekenhuis. Het is opgestart door deelnemers die gedreven, enthousiast en eindeloos geduldig zijn. We geloven allemaal in dit project. Dat we ondanks alle hobbels al zo ver zijn gekomen, is niet alleen te danken aan de leden van de werkgroep, maar aan iedereen die zijn of haar steentje hieraan heeft bijgedragen. We hebben elkaar nodig als we in de zorg circulair willen worden!’

Circulaire zorg is het thema van het eerstvolgende LSH010-netwerkontbijt op donderdag 10 maart 2022. Corinne Riekwel is een van de sprekers en vertelt dan verder over de pilot met de polypropyleen verpakkingsdoeken. Klik hier voor meer informatie of om aan te melden.

Bekijk ook de video van het volledige proces:

Datum: 21 februari 2022